Cardina Khơi Nguồn Cảm Hứng Với Buổi Chia Sẻ "Tư Duy Phản Biện Không Phải Là Cãi"
Hà Nội, ngày 06/05/2025 - Không khí tại văn phòng công ty Thời Trang Cardina hôm nay nóng hơn bao giờ hết, không phải bởi thời tiết oi bức của mùa hè đầu tháng 5, mà bởi những màn tranh luận sôi nổi, những câu hỏi xoáy đáp xoay quanh chủ đề "Tư duy phản biện - không phải là cãi" trong buổi chia sẻ truyền thống thứ Ba hàng tuần. Liệu phản biện có thực sự là cãi nhau? Làm thế nào để phản biện một cách hiệu quả và xây dựng? Câu trả lời đã được hé lộ qua buổi chia sẻ đầy năng lượng và nhiều bất ngờ này.
Ngay từ những phút đầu tiên, anh Trình, nhân viên phòng Hành chính Nhân sự, đã thu hút sự chú ý của toàn thể công ty với phong cách dẫn dắt trẻ trung, dí dỏm. Anh mở đầu bài chia sẻ với một ví dụ rất thực tế: "Đã bao giờ trong công việc hay cuộc sống, khi đang tranh luận, anh chị em mình lại bị đối phương phán một câu xanh rờn 'Đừng cãi nữa', hay 'Sao cứng đầu thế' chưa ạ?" Câu hỏi này như một tiếng chuông đồng cảm, vang lên trong không gian yên tĩnh của phòng họp, khơi gợi sự hứng thú của mọi người. Anh cười, giọng điệu nhẹ nhàng nhưng truyền cảm: "Thực ra, trong nhiều trường hợp, chúng ta không hề muốn cãi nhau, mà chỉ đang cố gắng đào sâu vấn đề, tìm ra giải pháp, hoặc đơn giản là đề xuất những ý tưởng mới mẻ hơn thôi. Đấy chính là tư duy phản biện - một kỹ năng giao tiếp quan trọng mà đôi khi bị hiểu lầm."
Anh Trình tiếp tục bằng cách đưa ra định nghĩa cụ thể: "Tư duy phản biện là khả năng đánh giá thông tin một cách khách quan, logic, nhìn nhận vấn đề ở nhiều chiều sâu, nhiều góc độ. Quan trọng là, nó bao gồm việc đặt câu hỏi và đưa ra những suy luận hợp lý cho vấn đề đang bàn luận." Anh dừng lại, nhấn mạnh: "Khách quan, logic, đa chiều và đặt câu hỏi - đây là những từ khóa chúng ta cần ghi nhớ."
Để phân biệt rõ tư duy phản biện với việc tranh cãi, anh Trình phân tích: "Nhiều người cho rằng phản biện là cãi nhau, nhưng thực chất không phải. Tranh cãi chỉ để bảo vệ quan điểm của mình, còn phản biện giúp chúng ta cùng nhau tìm hiểu vấn đề một cách sâu sắc và kỹ càng hơn." Anh đưa ví dụ: "Thay vì bác bỏ mọi thứ, chúng ta hãy đặt câu hỏi 'Tại sao lại thế?', 'Có bằng chứng gì không?'. Việc đặt câu hỏi đúng lúc sẽ giúp ta nhìn nhận vấn đề ở nhiều khía cạnh, từ đó tìm ra cách giải quyết thông minh, hiệu quả hơn cho công việc." Anh cười, nói thêm: "Phản biện cũng không phải là cách để gây khó dễ cho người khác, mà là để chúng ta cùng nhau phát triển thông qua việc trao đổi, chia sẻ một cách bình tĩnh, khách quan."
Anh Trình chuyển sang phần tiếp theo, nhấn mạnh tầm quan trọng của tư duy phản biện: "Tại sao tư duy phản biện lại cần thiết trong cả công việc lẫn cuộc sống? Bởi vì nó mang lại rất nhiều lợi ích. Thứ nhất, nó giúp chúng ta giao tiếp và xử lý thông tin hiệu quả hơn, tránh những hiểu lầm, những phát ngôn thiếu suy nghĩ. Tư duy phản biện giúp ta diễn đạt rõ ràng, đưa ra phản hồi, nhận xét và tiếp nhận ý kiến của người khác một cách mang tính xây dựng. Thứ hai, tư duy phản biện giúp chúng ta đưa ra quyết định tốt hơn, dựa trên những con số, dữ liệu, quy định cụ thể chứ không phải cảm tính. Điều này đặc biệt quan trọng trong kinh doanh, marketing. Cuối cùng, tư duy phản biện giúp giải quyết xung đột một cách tích cực, hướng tới mục tiêu chung chứ không phải bảo vệ cái tôi cá nhân."
Tiếp đến, anh Trình đưa ra năm bước để rèn luyện tư duy phản biện:
Tránh phán xét: "Đầu tiên, hãy tránh phán xét đúng sai vội vàng. Thay vào đó, hãy dành thời gian suy nghĩ, chiêm nghiệm về vấn đề."
Đặt câu hỏi: "Tiếp theo, hãy đặt câu hỏi 'Tại sao?', 'Từ đâu ra?', 'Có bằng chứng gì không?'. Áp dụng mô hình 5W1H (What, When, Where, Why, Who, How) là một cách hiệu quả để khai thác thông tin và làm rõ vấn đề."
Đa chiều: "Thứ ba, hãy nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc nhìn khác nhau. Điều gì đúng với chúng ta chưa chắc đã đúng với người khác, hoặc khi nhìn từ góc độ tổng quan hơn. Vì vậy, hãy tham khảo ý kiến từ nhiều bộ phận, nhiều phòng ban để có cái nhìn toàn diện hơn."
Tìm lỗ hổng: "Thứ tư, hãy tìm ra những lỗ hổng trong lập luận. Liệu những gì đang được đưa ra đã thực sự chính xác, hiệu quả chưa? Có thiếu sót, điểm chưa hợp lý nào không? Việc này sẽ giúp cả hai bên nhìn nhận vấn đề thấu đáo hơn và tìm ra phương án tốt nhất."
Diễn đạt lại: "Cuối cùng, hãy diễn đạt lại vấn đề một cách cô đọng, súc tích. Tóm tắt lại vấn đề, nguyên nhân, mục tiêu, và giải pháp đã được đề xuất, từ đó đánh giá lại xem liệu phương án xử lý đã hợp lý, hiệu quả và mang lại lợi ích cho tất cả các bên chưa."
Sau khi chia sẻ về các bước rèn luyện, anh Trình tiếp tục với nguyên tắc “3 Không” để phản biện hiệu quả mà không làm mất lòng người khác: "Để phản biện một cách xây dựng, chúng ta cần nhớ nguyên tắc 3 không: Không tấn công cá nhân, không áp đặt, không khẳng định cảm tính." Anh diễn giải rõ hơn về từng nguyên tắc: "Không tấn công cá nhân, tức là tránh dùng những lời lẽ mang tính chỉ trích, đánh giá người khác. Ví dụ, đừng nói 'Bạn sai rồi', mà hãy nói 'Mình hiểu ý bạn, nhưng mình có góc nhìn khác, dữ liệu khác, liệu có hợp lý hơn không?'. Không áp đặt ý kiến của mình lên người khác, hãy lắng nghe, tôn trọng quan điểm của họ. Tránh nói 'Vô lý quá' hay 'Tôi không đồng ý' mà hãy mở rộng bằng cách tham khảo, đưa ra lựa chọn, đề xuất khác, hướng đến việc tìm kiếm giải pháp chung khả thi nhất. Cuối cùng, không phản biện dựa trên cảm xúc. Phải luôn nhớ rằng phản biện dựa trên logic, số liệu, bằng chứng, chứ không phải cảm tính chủ quan.”
Phần hỏi đáp diễn ra sôi nổi với sự tham gia nhiệt tình của các thành viên Cardina. Những câu hỏi thú vị cùng phần quà đã tạo nên không khí hào hứng, vui vẻ. Các câu hỏi xoay quanh định nghĩa tư duy phản biện, cách phản ứng hợp lý khi bị phản đối, lợi ích của việc phản biện, cách rèn luyện tư duy phản biện,... đã được anh Trình giải đáp cặn kẽ. Đặc biệt, câu trả lời “luôn chọn C” của anh khiến cả phòng họp bật cười nghiêng ngả.
Chị Hiền mỉm cười, giơ tay xin phép được chia sẻ: “Tôi xin phép chia sẻ đôi điều, cũng chỉ mất khoảng 3 phút thôi. Thực ra chủ đề hôm nay rất hay, rất bổ ích, nhưng có vẻ mọi người hơi trầm lắng một chút. Có lẽ vì còn đang bận xử lý nốt công việc cuối ngày?” Chị nhìn quanh căn phòng, giọng nói nhẹ nhàng nhưng đầy sức nặng. “Tôi muốn chia sẻ một chút về gốc rễ của tư duy phản biện, đó chính là kiến thức. Mình phải có kiến thức, anh chị em ạ! Về bất kỳ lĩnh vực nào, chuyên môn hay ngoài chuyên môn, trong công việc hay cuộc sống, kiến thức là nền tảng vô cùng quan trọng.”
Chị Hiền thở dài: “Thực sự thì kiến thức là một phạm trù rất rộng lớn, bao la vô cùng. Tôi cũng khá bất ngờ khi gặp một số bạn trẻ, rất năng nổ, nhanh nhẹn, nhưng đến khi bắt tay vào việc thì lại bộc lộ rõ sự thiếu hụt kiến thức, kinh nghiệm thực tế. Hoặc có thể là các bạn chưa thực sự quan tâm đến việc trau dồi kiến thức chuyên môn, kiến thức liên quan trực tiếp đến lĩnh vực công việc của mình.”
Giọng chị Hiền trở nên nghiêm túc hơn: “Điều này dẫn đến hai vấn đề. Thứ nhất, khi quản lý, đồng nghiệp hay khách hàng nói, rất rõ ràng, rất cụ thể, nhưng mình lại không hiểu gì cả. Không hiểu thì sẽ không nắm bắt được vấn đề, không triển khai được công việc. Bởi vì, bản chất là mình không đủ kiến thức chuyên môn cần thiết.”
Chị Hiền tiếp tục: “Vấn đề thứ hai là trong các buổi họp, thảo luận, khi mọi người sôi nổi đóng góp ý kiến, mình lại gần như im lặng, không tham gia. Một số bạn im lặng vì có kiến thức nhưng không muốn phát biểu, nhưng phần lớn là do không đủ hiểu biết để tham gia. Kết thúc buổi họp, gần như không thu nhận được gì cả. Khá là… kì lạ.” Chị Hiền lắc đầu, tỏ vẻ tiếc nuối. “Tôi đã gặp khá nhiều trường hợp như vậy, không chỉ bên ngoài mà ngay cả trong công ty mình, ở tất cả các bộ phận.”
Chị Hiền đặt câu hỏi: “Các bạn trẻ bây giờ, thời thanh xuân, có thời gian, có phương tiện, tại sao lại không chú tâm trau dồi kiến thức cho bản thân? Tôi cứ nghĩ, 5 năm nữa, 10 năm nữa, các bạn lập gia đình, con cái, rồi bao nhiêu việc phải lo toan thì sẽ càng khó khăn hơn để học hỏi. 10 năm nữa, thế giới xoay chuyển nhanh hơn, công nghệ phát triển với tốc độ chóng mặt, trong khi tư duy mình lại trì trệ thì sẽ ra sao? Các bạn có hình dung được không?”
Chị Hiền nói, giọng đầy tâm huyết: "Kiến thức không phải theo thời gian mà tự nhiên ít đi. Theo thời gian, đáng lẽ kiến thức của chúng ta phải dày hơn, sắc bén hơn, nhanh nhạy hơn chứ. Nhưng nếu chúng ta thờ ơ, bàng quan với việc học hỏi thì kiến thức không những không tăng mà còn mai một dần. Có thể tôi nói điều này nhiều bạn không thích nghe, không happy lắm đâu, nhưng đó là sự thật.”
Chị thẳng thắn chỉ ra rằng, cốt lõi của tư duy phản biện nằm ở kiến thức chuyên môn. Chị cho rằng nhiều bạn trẻ hiện nay thiếu kiến thức nền tảng, dẫn đến việc không hiểu vấn đề và khó tham gia vào các cuộc thảo luận. Chị Hiền cũng chia sẻ bốn cách để trau dồi kiến thức: Học hỏi, thực hành, tìm hiểu sâu rộng hơn và dấn thân vào những công việc khó khăn, thử thách để tích lũy kinh nghiệm. Chị ví von việc "khát nước mà chỉ ngồi nhìn người khác uống" mà không chủ động tìm kiếm kiến thức cho bản thân. Chị khẳng định việc trau dồi kiến thức không hề khó nếu có sự chủ động và nỗ lực.
Bài học được rút ra từ buổi chia sẻ này không chỉ đơn thuần là về tư duy phản biện, mà còn là lời nhắc nhở sâu sắc về tầm quan trọng của việc liên tục học hỏi, tích lũy kiến thức và tinh thần cầu tiến. Tư duy phản biện không phải là cái gì đó quá cao siêu, xa vời mà cần được rèn luyện thường xuyên, bắt đầu từ những việc nhỏ nhất trong cuộc sống và công việc. Cardina đã khơi nguồn cảm hứng, thúc đẩy tinh thần chủ động học hỏi cho toàn thể nhân viên, hướng tới một môi trường làm việc năng động, sáng tạo và hiệu quả hơn.
